Verplichte schoollectuur, een vergeten Vlaamse schrijver of, als men vriendelijk wil blijven, de exponent van een ooit grensverleggende, maar nu hopeloos gedateerde stroming: het magisch realisme. De Koe las en herlas "De man die zijn haar kort liet knippen", en het inspireerde Peter Van den Eede en Natali Broods tot een nieuw stuk. Al vraagt die kale kop van Van den Eede wel een bijzondere aanpak van het thema.

WAAROM die man zijn haar kort wil laten knippen? ,,Het is alsof hij via een fysieke ingreep de warrigheden in zijn hoofd wil wegknippen'', vertelt Peter Van den Eede. ,,Ik heb het boek voor het eerst gelezen toen ik achttien was. Ik was er helemaal ondersteboven van. Toen ik het twintig jaar later teruglas, schrok ik: zo archaïsch, zo'n lange zinnen, met zoveel woorden. Maar die vorm klopt. De man die Daisne portretteert is een gast die het zodanig goed wil uitleggen, dat hij het spoor volledig bijster geraakt. Hij wil alles tot in de fijnste puntjes analyseren, om paal en perk te stellen aan de chaos in zijn hoofd. Het resultaat is dat hij zijn intuïtie kapot maakt. Sociaal en maatschappelijk functioneert hij almaar slechter.''

De gerespecteerde advocaat in Daisnes roman, die een leven lang verliefd blijft op een van zijn vroegere leerlingen, eindigt als klerk, om uiteindelijk in het gesticht te belanden. ,,Maar dat is het boek'', zegt Natali Broods. ,,En het laatste wat we wilden doen, was een bewerking maken. Vandaar dat ik mijn hart vasthield toen ik hoorde dat sommige voorstellingen zo snel uitverkocht waren. Ik hoop dat we al die mensen niet te veel zullen ontgoochelen met onze niet-katholieke interpretatie.''

Voor De man... lieten Van den Eede en Broods het verhaal ver achter zich. ,,Het schandaal dat hangt rond de verliefdheid van die leraar op zijn leerling is niet meer van deze tijd. Je kunt het je vandaag minder makkelijk voorstellen hoe die man zijn leven lang die liefde als een gewicht op zijn schouders meedraagt, zonder erover te praten. Ook dat magisch-realistische wilden we eruit. We hebben alles laten vallen en zijn een nieuw stuk beginnen schrijven. Maar gaandeweg merkten we dat de rode draden van Daisne toch binnensijpelden. Hoe twee mensen op hun aparte manier op zoek zijn naar liefde en naar elkaar. En hoe dat om verschillende redenen niet lukt.''

,,Het is eigenlijk niet eens 'naar Daisne', maar we hebben wel respect voor zijn ideeën'', legt Van den Eede uit. ,,In De man... staat een lang verslag over een lijk in ontbinding. Bij een lijkschouwing raakt hij helemaal ontzet over de schoonheid van het rottingsproces. Al die bacillen, die onzichtbare organismen op dat lijk vormen een nieuw soort van leven. Het rottingsproces loopt analoog met zijn denken. Als kind was het leven een sprookje, later bij het ouder worden, wordt zijn denken meer geperverteerd, maar tegelijk bruist die geest, om uiteindelijk zichzelf te vernietigen. Die lijn volgen we.''

,,Ik vind niet dat je een heel verhaal nodig hebt om tot diepgang te komen. Een verhaal zorgt voor afleiding, de essentie is wat erachter zit. Ik heb er soms last van dat je in het theater vast zit aan een verhaal. In de Diderot-voorstelling vandeneedevandeschrijvervandekoningendiderot leggen we in vijf minuten uit waar het stuk inhoudelijk over gaat, maar de voorstelling duurt wel twee uur en een kwartier. Je laat zien dat het even onmogelijk is het theater uit te leggen als het leven uit te leggen. Dat je altijd gedirigeerd wordt, gemanipuleerd, verleid of bedrogen. Dat zit hier ook allemaal in.''

Natali: ,,Wanneer de man en de vrouw een gesprek voeren, voel je waar ze het vooral niet willen over hebben. Het gaat over esthetiek, over schoonheid, maar eigenlijk gaat het over henzelf. Ik hoop dat we die gelaagdheid ook in het stuk krijgen. Ook het dubbele van alles, het nooit tot een eenduidig besluit kunnen komen, het niet kunnen kiezen, dat tot uitdrukking wordt gebracht in het loensen van de man -- wij loensen trouwens ook allebei. Dat vond ik een mooie formulering in het boek: loensen is tegelijk naar de aarde en naar de hemel kijken.''

GESPREKKEN tussen een man en een vrouw over kunst, over de liefde, het lijkt wel een Franse film. Gaat het alarm 'oeverloos gelul' nog niet af? Van den Eede: ,,Oh, maar het mag oeverloos gelul zijn, maar dan wel in stijl. Het mag geen oninteressant gezwets worden. Wat is Tsjechov anders? Wat is Woody Allen? Neem nu het verhaal van Drie Zusters: drie zussen willen naar Moskou maar uiteindelijk gaan ze niet. Tsjechov is een van de beroemdste voorbeelden van iemand die zijn personages drie uur lang kan laten lullen, zonder dat het schijnbaar ergens over gaat. Alleen wordt het zelden goed gebracht, omdat het juist zo moeilijk is.''

,,Met De Koe zitten we in die Tsjechov-traditie, denk ik. Ik hou ervan om inhoudelijk zo weinig mogelijk prijs te geven door de vorm zoveel mogelijk te laten bepalen. Met zo weinig mogelijk noten zoveel mogelijk muziek maken. Anders leg je te veel uit: hier gaat het over. Dan wordt het moraliserend, en krijg je toch alleen maar oppervlakkige standpunten.''

De man die zijn haar kort liet knippen mag dan geen bewerking zijn, de titel hebben ze bij De Koe wel degelijk behouden. Hoe lossen ze het op met dat haar en die mooie blinkende kop van Peter Van den Eede? ,,Het is maar een titel, hé. Bij elk stuk stel je je dezelfde vraag: hoe echt spelen we het? We hebben dat realisme niet meer nodig. In theater, en in kunst, moet je de logische volgorde door elkaar halen, om daardoor een bepaalde spanning te genereren, die op haar beurt voor ontroering zorgt.'' Toch nog een beetje magisch realisme dus.