De KOE

In seks(e)(n) vraagt Compagnie De KOE zich af wat je nog wel en niet kunt zeggen op het podium. En welke personages je wel en niet kunt spelen. Een stuk over theater in politiek correcte tijden, dat nu en dan provoceert, maar uiteindelijk misschien net dat tikkeltje te braaf blijft.

Het is een beetje riskant om anno 2019 nog zomaar theater te spelen. Want zelfs als ‘meester in de dramatische kunsten’, zoals acteur Peter Van den Eede zich met recht en reden mag noemen, kun je niet eender welk stuk of eender welk personage spelen. In politiek correcte tijden is wat je doet of wie je pretendeert te zijn al snel incorrect.

Dat is wat theatergezelschap De KOE, aangevuld door actrice Lineke Rijxman (van het Amsterdamse gezelschap Mugmetdegoudentand), zich afvraagt in seks(e)(n). Uitgangspunt is Die Wahlverwandtschaften, een roman van Goethe, waarin een getrouwd koppel met twee andere mensen verdwaalt in een tuin met een natuurlijk verleidingsspel als gevolg. Maar De KOE gooit die verhaallijn gaandeweg overboord, om de grenzen op te zoeken van wat ze wel en niet kunnen doen of zeggen op de scène. Elk personage, uitgedost in kitscherige en bijwijlen ridicule kostuums, heeft daarbij de naam van de acteur zelf, waardoor het vaag blijft in welke mate ze al dan niet hun eigen standpunten verdedigen.

Natali Broods’ personage, die graag seksuele voorkeuren opbrengt als onderwerp én omstreden termen als ‘queer’ en ‘binair’ zo helder mogelijk definieert, neemt daarin het voortouw. Van den Eede kruipt gaandeweg meer en meer in de huid van ‘de bange, blanke man’ die zich beperkt voelt, terwijl Rijxman de meest vulgaire termen uitroept: “hypercorrecte kunstkutten”, iemand? Willem de Wolf probeert tussen dat alles het midden te bewaren, of het toch te zoeken. En een antwoord te vinden op de vraag of je een Tourette-patiënt mag spelen als je het zelf niet bent. Zelfs de vrees dat Gilles de la Tourette himself een rechtszaak aanspant wegens ‘appropriatie’ – nog zo’n beladen term – wordt uitgesproken. Het maakt van seks(e)(n) een stuk dat nauwelijks verveelt en in de meest serieuze onderwerpen ook de nodige humor ontbloot.

GEUZENNAAM

Het decor van dorre bomen waartussen deze vier figuren verdwalen, verbeeldt het gevoel van onontkoombaarheid en verlorenheid. Een scheur in de vloerbekleding – Freudiaanse kijkers zullen er vast een vrouwelijk geslacht in herkennen – worden de personages nu en dan kampen in verdeeld, in twee zijdes die het tegen elkaar opnemen, maar even vaak wordt dat onderscheid heel flou. De KOE weigert heel lang in dit soms bizarre, soms heel concrete, maar altijd uiterst zelfbewuste toneelstuk over identiteit en politieke correctheid een uitgesproken standpunt in te nemen.

Aan het slot, zonder daarover al te veel te willen verklappen, lijkt dat toch te gebeuren. Terwijl seks(e)(n) in het voorgaande anderhalf uur nu en dan provoceert, lijken Broods, Van den Eede, De Wolf en Rijxman dan toch hun geuzennaam van ‘hypercorrecte kunstkutten’ voorzichtig te omarmen. Maar dat laatste tikkeltje braafheid ondermijnt ook een beetje de gelaagde, scherpe thematiek van een interessant en verdomd entertainend kijkstuk.

> Download (PDF)